26-11-2024

Het heeft veel weg met Wenen aan het einde van de 19e Eeuw 

Haalde het boek uit mijn boekenkast. De eerste editie verscheen in 1961 en dat boek beleefde vele herdrukken. Van Carl Schorske (1915–2015). Hij was een vermaard Amerikaanse historicus, gespecialiseerd in de intellectuele en culturele geschiedenis van Europa in de 19e en vroege 20e eeuw. 

Is wat hij schrijft gedateerd? Neen, niet in dien zin dat het tot nadenken stemt, veel is qua omstandigheden anders. Veel het zelfde. Waar gaat het om?

In zijn boek Fin-de-Siècle Vienna: Politics and Culture (waarvoor hij de Pulitzerprijs kreeg) laat Carl Schorske zien hoe het liberalisme in Wenen rond 1900 zorgde voor een grote verandering in de samenleving. Mensen werden steeds meer gezien als losse individuen in plaats van onderdeel van een gemeenschap. Dit maakte dat traditionele verbanden zoals familie, religie en buurt wegvielen, waardoor mensen zich eenzamer voelden en sociale spanningen groeiden. Politiek kon de grote problemen zoals ongelijkheid niet goed aanpakken, en groepen zoals arbeiders en de burgerij raakten steeds verder van elkaar verwijderd. Kunst en cultuur gingen vooral over persoonlijke vragen en minder over samenleven. 

Vandaag de dag zien we dezelfde patronen. Het neoliberalisme, met zijn nadruk op “je eigen boontjes doppen,” heeft sociale verbanden zwakker gemaakt. Technologie, zoals sociale media, lijkt ons te verbinden, maar zorgt vaak juist voor verdeeldheid en isolatie. Schorske laat zien dat zonder solidariteit een samenleving uit elkaar valt. Tegelijkertijd laat hij zien dat crisis ook een kans is om te vernieuwen. Door meer samen te werken, te investeren in gemeenschapsgevoel en voorbeelden van solidariteit zichtbaar te maken, kunnen we weer bouwen aan een samenleving waar mensen zich verbonden voelen. Solidariteit is niet alleen goed voor anderen, maar ook voor onszelf. Zo stelt de Pulitzer-winnaar Schorske.